Artykuły dla rodziców

        • EUROPEJSKI TYDZIEŃ AUTYZMU

        • Europejski Tydzień Autyzm 

          1-7 grudnia 

           

          Europejski Tydzień Autyzmu to dobry moment, aby na nowo przyjrzeć się temu, jak wspierać dzieci w spektrum autyzmu. To również okazja, by zrozumieć, że ich sposób funkcjonowania nie jest „gorszy” ani „zły”- jest po prostu inny, a od nas dorosłych zależy, czy ta odmienność stanie się ich siłą, czy źródłem niepotrzebnego cierpienia.

           

          Jak wygląda świat dziecka w spektrum autyzmu w okresie przedszkolnym?

          Okres przedszkolny to czas intensywnych zmian w życiu dziecka. To właśnie wtedy najmłodsi uczą się funkcjonowania w grupie, rozwijają umiejętności komunikacyjne, budują pierwsze relacje i nabywają podstawowe kompetencje emocjonalne. W przypadku dzieci w spektrum autyzmu ten rozwój przebiega inaczej niż u rówieśników. Różnice te nie wynikają z gorszych możliwości, lecz z odmiennego sposobu odbierania świata i przetwarzania informacji. Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym obecnym od urodzenia, nie jest chorobą i nie mija z czasem, jednak odpowiednie wsparcie może sprawić, że dziecko osiągnie znaczną samodzielność i komfort życia.

           

          Dlaczego mówimy o „SPEKTRUM”?

          Mówimy o „spektrum” autyzmu, ponieważ każde dziecko z ASD jest inne. Jedno może nie mówić lub mówić niewiele, inne za to prowadzić długie monologi, ale mieć trudność z naprzemiennością rozmowy. Jedno może unikać kontaktu z rówieśnikami, inne chętnie przebywać wśród ludzi, lecz nie zawsze rozumieć subtelnych zasad relacji. U jednego dziecka mogą dominować trudności sensoryczne, a u innego- sztywność zachowań i niechęć do zmian. Ten ogromny zakres różnic nie jest błędem natury, lecz dowodem na to, że każde dziecko ma swój unikalny profil funkcjonowania.

           

          Komunikacja: fundament, który rozwija się inaczej

          Jednym z najczęściej zauważanych obszarów trudności u przedszkolaków w spektrum jest komunikacja. Dziecko może słabiej reagować na imię, unikać kontaktu wzrokowego lub podtrzymywać go inaczej niż rówieśnicy. Rzadziej inicjuje zabawę czy nie zawsze rozumie zasady społeczne takie jak czekanie na swoją kolej. Wiele dzieci nie podejmuje naprzemiennej zabawy, która jest podstawą budowania relacji. Dodatkowo mowa (jeśli się pojawia) może być dosłowna, monotonna, a dziecko może mieć trudność z rozumieniem żartów czy przenośni. To nie brak chęci współpracy, lecz efekt odmiennego przetwarzania bodźców społecznych.

           

          Powtarzalność i przewidywalność: sposób na poczucie bezpieczeństwa

          Drugim ważnym obszarem są powtarzalne zachowania i specyficzne zainteresowania. Dziecko może powtarzać określone ruchy, układać zabawki według własnych zasad, trzymać się ulubionych rytuałów albo wpadać w intensywne zainteresowania konkretną tematyką. Zmiana nawet drobnego elementu dnia bywa dla niego trudna. Warto spojrzeć na takie zachowania nie jak na ograniczenie, lecz jak na strategię regulowania emocji i porządkowania świata, który często odbierany jest przez dziecko jako chaotyczny i zbyt intensywny.

           

          Świat zmysłów: kiedy hałas boli, a światło męczy

          Dzieci w spektrum mogą reagować inaczej na bodźce dźwiękowe, dotykowe, zapachowe czy wzrokowe. To, co dla innych jest tłem, dla dziecka autystycznego może być źródłem ogromnego dyskomfortu. Głośne dźwięki, ostre światło czy nieprzyjemna faktura ubrania mogą prowadzić do przeciążenia sensorycznego, które objawia się płaczem, paniką, wybuchem złości albo wycofaniem się. Nie jest to przejaw złego zachowania, a sygnał, że układ nerwowy dziecka jest przeciążony i potrzebuje przerwy.

           

          Wczesne sygnały: kiedy warto przyjrzeć się bliżej

          Wiele różnic w rozwoju dziecka widać już wcześnie. Brak wskazywania palcem, słaba reakcja na imię, mały kontakt wzrokowy, trudności z zabawą „na niby” lub brak mowy mogą być pierwszymi sygnałami. Jeśli dodatkowo w rodzinie występuje autyzm lub ciąża i poród były obciążone, warto skonsultować się ze specjalistą. Wczesna diagnoza pozwala szybciej zaplanować terapię i realnie wpływa na dalszy rozwój dziecka.

           

          Dlaczego wsparcie na starcie jest tak ważne?

          Szybkie rozpoczęcie terapii daje dziecku największą szansę na rozwój. Po diagnozie powinien powstać indywidualny program wsparcia uwzględniający terapię w specjalistycznych placówkach, zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju oraz pracę w domu. Rodzice od początku potrzebują informacji, przeszkolenia i regularnego kontaktu ze specjalistami, ponieważ to oni są dla dziecka najważniejszym środowiskiem wychowawczym.

           

          Przedszkole jako przestrzeń rozwoju i społecznego uczenia się

          Przedszkole odgrywa ogromną rolę w życiu dziecka w spektrum. Tam uczy się funkcjonowania w grupie, radzenia sobie w sytuacjach społecznych i wyrażania emocji w realnym kontakcie z innymi. Kluczowe jest stworzenie przewidywalnego otoczenia, o jasnych zasadach i dostosowanego do możliwości dziecka. Pomocne mogą być mniejsze grupy, kąciki wyciszenia, przerwy sensoryczne i wsparcie nauczycieli przygotowanych do pracy z dzieckiem z ASD. To w przedszkolu dziecko gromadzi doświadczenia, które będą wpływać na jego samoocenę i gotowość do podejmowania nowych wyzwań.

           

          Jak rodzic może wspierać dziecko na co dzień?

          Warto budować przewidywalną strukturę dnia i uprzedzać o zbliżających się zmianach. Dobrze jest stosować proste komunikaty i dbać o to, by dziecko miało szansę komunikować swoje potrzeby na różne sposoby: słowem, gestem, obrazkiem czy komunikatorem. Bardzo ważne jest dostrzeganie sygnałów przeciążenia i wspólne poszukiwanie działań wyciszających, takich jak ruch, docisk, przytulenie czy odpoczynek w spokojnym miejscu. Każdy, nawet niewielki postęp powinien być zauważony i doceniony.

           

          Rodzic też potrzebuje wsparcia

          Rodzice dzieci w spektrum często przeżywają zmęczenie, stres i poczucie zagubienia. To naturalne, ponieważ codzienność z dzieckiem o szczególnych potrzebach bywa wymagająca emocjonalnie. Dlatego tak istotne jest, aby rodzice mogli korzystać z pomocy psychologicznej, grup wsparcia i konsultacji ze specjalistami. Przyjmowanie pomocy od bliskich nie jest oznaką słabości- to dbałość o własną kondycję, która jest niezbędna, by skutecznie wspierać dziecko.

           

          Akceptacja, która daje skrzydła

          Najważniejsze jest to, że dzieci w spektrum autyzmu mają ogromny potencjał. Mogą rozwijać się, uczyć, tworzyć relacje i odkrywać świat na swój wyjątkowy sposób. Autyzm jest częścią ich tożsamości, a nie przeszkodą w rozwoju, lecz innym sposobem doświadczania rzeczywistości. Gdy dziecko otrzyma akceptację, spokój i wsparcie, może rozwinąć skrzydła, a rodzic staje się towarzyszem pięknej, choć nie zawsze łatwej podróży.
           

          Wasz Psycholog, 

          Laura Jaworek